Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων - Επιτροπή Ερευνών

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΡΕΥΝΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

ΚΩΔΙΚΑΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΡΕΥΝΑ ΜΕ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΣΤΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

ΑΡΘΡΟ 1

1. Η έρευνα με αντικείμενο τον άνθρωπο (ως πειραματικό υποκείμενο) έχει βασικό στόχο την πρόληψη των ασθενειών, τη διαφύλαξη και την προαγωγή της υγείας και γενικά τη βελτίωση της ζωής του ατόμου και του κοινωνικού συνόλου.
Η δεοντολογία στην έρευνα στηρίζεται σε τρεις βασικές αρχές:

το σεβασμό της προσωπικότητας του ανθρώπου

την προώθηση της επιστήμης με θεμιτά μέσα

την αποφυγή της επιθυμίας του αλόγιστου κέρδους και της παντός είδους εκμετάλλευσης του ατόμου.

Σύμφωνα με τις αρχές αυτές η έρευνα με αντικείμενο τον άνθρωπο θα πρέπει να έχει ως γνώμονα το σεβασμό της γενετικής ταυτότητας του ατόμου, το δικαίωμα της ρητής συγκατάθεσης του ατόμου και της εμπιστευτικότητας των στοιχείων, τον αποκλεισμό κάθε δυνατότητας εκμετάλλευσης του ανθρώπινου σώματος, από τα όργανα έως το γένωμα του κυττάρου, είτε για οικονομικό συμφέρον είτε για πραγματοποίηση ευρεσιτεχνίας. Οι ερευνητές σέβονται και προστατεύουν τα δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη, και δεν παίρνουν μέρος εν γνώσει τους σε παράνομες, άδικες και διαχωριστικές πρακτικές, ούτε και τις ανέχονται. Κάθε ερευνητής συμπληρώνει, αλλά δεν παραβιάζει, τις αξίες και τους κανόνες του κώδικα Δεοντολογίας με βάση τις προσωπικές του αξίες, την καλλιέργεια και την εμπειρία του.

2. Η χρηματοδότηση της έρευνας από φαρμακευτική εταιρεία ή εταιρεία παραγωγής ή εμπορίας μηχανολογικού ή άλλης φύσεως εξοπλισμού επιτρέπεται μόνον όταν δεν γίνεται για λόγους διαφήμισης και εφόσον υπάρχει έγγραφη αποδοχή από την εταιρεία του κανονισμού δεοντολογίας που διέπει την ερευνητική δραστηριότητα του Π.Ι.

3. Δεν επιτρέπεται η πρόκληση νόσου, ή η παράταση ή η επιδείνωση υφισταμένης νόσου για ερευνητικούς σκοπούς. Επίσης δεν επιτρέπεται η διεξαγωγή ερευνών που αποσκοπούν στην ικανοποίηση αθέμιτων ή παράνομων συμφερόντων του ερευνητή. Τα μέλη της επιστημονικής ομάδας θα πρέπει να αποφεύγουν να ενασχολούνται με τις προσωπικές ή οικογενειακές υποθέσεις των υποκειμένων της έρευνας παρά μόνον όταν οι τελευταίοι ρητά το ζητούν με έγγραφη δήλωσή τους.
Ο υπεύθυνος της ερευνητικής ομάδας θα πρέπει να ενημερώνει τον θεράποντα ιατρό του συμμετέχοντα στην έρευνα ασθενούς, για τη μεθοδολογία που θα χρησιμοποιήσει, καθώς και για το αποτέλεσμα της μελέτης. Κάθε ιατρική κλινική πράξη θα πρέπει να γίνεται από κάτοχο πτυχίου ιατρικής.

ΑΡΘΡΟ 2 - Συγκατάθεση και ενημέρωση πειραματικών υποκειμένων στην έρευνα

1. Απαιτείται έγγραφη ή προφορική συγκατάθεση των ατόμων που συμμετέχουν σε ένα ερευνητικό πρόγραμμα, τα οποία πρέπει να ενημερώνονται πλήρως για τη μεθοδολογία που θα χρησιμοποιηθεί, για τους σκοπούς της έρευνας και για τους πιθανούς κινδύνους. Ειδικά στις ιατρικές έρευνες που ενέχουν πιθανούς κινδύνους για την υγεία του ατόμου απαιτείται έγγραφη συγκατάθεσή του. Όσοι εκ του νόμου δεν είναι ικανοί για δικαιοπραξία μπορούν να συμμετάσχουν μετά από έγγραφη ή προφορική συγκατάθεση του ατόμου που ασκεί την κηδεμονία ή την επιμέλειά του.

2. Οι ερευνητές δεν διεξάγουν μελέτες που περιέχουν παραπλάνηση, εκτός αν έχουν τεκμηριώσει επαρκώς ότι η χρήση παραπλανητικών τεχνικών είναι αναγκαία για τη μελλοντική επιστημονική, εκπαιδευτική ή εφαρμοσμένη αξία της μελέτης και ότι εξίσου αποτελεσματικές εναλλακτικές διαδικασίες που δεν χρησιμοποιούν παραπλάνηση δεν είναι εφικτές. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να εξηγείται η παραπλάνηση στους συμμετέχοντες όσο το δυνατό πιο νωρίς, κατά προτίμηση στη λήξη της συμμετοχής τους, όχι όμως αργότερα από το τέλος της έρευνας.

3. Οι ερευνητές ποτέ δεν εξαπατούν τους συμμετέχοντες σε έρευνες ως προς σημαντικούς παράγοντες που θα επηρέαζαν την προθυμία τους να συμμετάσχουν, όπως λ.χ. σωματικοί κίνδυνοι, ανεπιθύμητες καταστάσεις ή δυσάρεστες συναισθηματικές εμπειρίες.

Η συμμετοχή ατόμου ως υποκειμένου σε έρευνα επιτρέπεται με οικονομική ή άλλης φύσεως παροχή, εκτός από τις εξής περιπτώσεις: Έρευνα στην γενετική, στην ευγονική, σε μεθόδους διακοπής της κύησης και μεταμόσχευσης οργάνων.


ΑΡΘΡΟ 3 - Τήρηση κανόνων ασφαλείας και αρχών υγιεινής

1. Απαιτείται αυστηρή τήρηση και εφαρμογή των γενικών και ειδικών κανόνων ασφάλειας και υγιεινής στη διάρκεια της έρευνας, τόσο για το επιστημονικό προσωπικό όσο και για τους συμμετέχοντες στην έρευνα. Η έρευνα θα πρέπει να διέπεται από προγραμματισμό. Είναι απαραίτητη η διεξαγωγή προκαταρκτικών εξετάσεων και ο σχεδιασμός ενός εφικτού πρωτοκόλλου στο οποίο θα βασιστεί αυτή.

2. Όταν η έρευνα γίνεται σε εσωτερικούς χώρους ιδιαίτερη φροντίδα θα πρέπει να δίνεται στη διαμόρφωση υγιεινού μικροκλίματος και πιο συγκεκριμένα στη διατήρηση του σωστού αερισμού, της κατάλληλης θερμοκρασίας και υγρασίας, με φυσικά ή τεχνητά μέσα. Θα πρέπει να αποφεύγεται η φθορά, η ρύπανση και μόλυνση του αέρα με συνολική ανανέωσή του μία έως τρεις φορές την ώρα, ενώ απαραίτητος είναι ο επαρκής φωτισμός (φυσικός ή τεχνητός) και η σχολαστική καθαριότητα του χώρου.

3. Θα πρέπει να αποφεύγεται η διεξαγωγή της έρευνας σε υπαίθριους χώρους με αυξημένη ρύπανση της ατμόσφαιρας ή με υπέρβαση των τιμών της ζώνης ευεξίας. Ιδιαίτερα θα πρέπει να λαμβάνεται πρόνοια για την αποφυγή διαταραχών από την αυξημένη θερμοκρασία (π.χ. θερμοπληξία) ή το ψύχος ή από υπερβολικές μεταβολές της ατμοσφαιρικής πίεσης.

4. Όταν η έρευνα γίνεται σε νοσηλευτικά ιδρύματα θα πρέπει να λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα προληπτικά μέτρα, όπως ατομική και γενική καθαριότητα, αποστείρωση, απολύμανση ή ασηψία για την αποφυγή μετάδοσης λοιμωδών νοσημάτων και μόλυνσης από ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις. Στις αιματηρές τεχνικές (αιμοληψίες, οδοντιατρικές και χειρουργικές επεμβάσεις κ.λ.π.) ή αναλύσεις αίματος ή προϊόντων του, το επιστημονικό προσωπικό είναι υποχρεωμένο να τηρεί με αυστηρότητα τους κανόνες υγιεινής για την αποφυγή μετάδοσης λοιμωδών νοσημάτων. Όταν το υλικό της έρευνας αποτελούν φορείς ή πάσχοντες από τέτοια νοσήματα θα πρέπει να προηγείται εμβολιασμός του επιστημονικού προσωπικού, όταν είναι εφικτό.

5. Κατά την έρευνα στην πυρηνική ιατρική απαιτείται η αυστηρή τήρηση των κανονισμών για την προστασία του περιβάλλοντος, του επιστημονικού και λοιπού προσωπικού, καθώς και των συμμετεχόντων στην έρευνα.

ΑΡΘΡΟ 4 - Σχέσεις προσωπικού ερευνητικής ομάδας - υποκειμένων έρευνας

Στη διάρκεια της έρευνας καθώς και για χρονικό διάστημα ενός έτους μετά το πέρας της είναι αθέμιτη η εκμετάλλευση από τους ερευνητές συναισθηματικής, σεξουαλικής ή όποιας άλλης ενδεχόμενης σχέσης εξάρτησης με τα υποκείμενα της έρευνας.
Ιδιαίτερα οι γιατροί θα πρέπει να τηρούν με τυπικότητα τον ισχύοντα κώδικα ιατρικής δεοντολογίας όπου αναφέρεται σε θέματα συμπεριφοράς τους, καθώς και τις αρχές του όρκου του Ιπποκράτους.

ΑΡΘΡΟ 5 - Διατήρηση απόρρητου των προσωπικών στοιχείων των υποκειμένων της έρευνας

Δεν επιτρέπεται η δημοσιοποίηση στοιχείων του ατομικού ή κληρονομικού αναμνηστικού του ατόμου που συμμετέχει ως υποκείμενο σε έρευνα, παρά μόνο με τρόπο που να διασφαλίζεται πλήρως η ανωνυμία του.


ΑΡΘΡΟ 6 - Έρευνα στη γενετική

Η ελευθερία της έρευνας αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα. Ωστόσο, σε ότι αφορά τη γενετική δεν επιτρέπονται τα εξής:

Η διεξαγωγή πειραμάτων σε ζώντα ανθρώπινα έμβρυα.

Η παραγωγή ανθρώπινων εμβρύων ειδικά για ερευνητικούς σκοπούς.

Η παραγωγή γενετικά ταυτοσήμων ατόμων (με κλώνηση) και η καλλιέργεια μικτών όντων (όντων με μορφολογικά γνωρίσματα ανθρώπου και ζώου, όπως χίμαιρες και υβρίδια).

Η χρησιμοποίηση νεκρών εμβρύων για έρευνα με σκοπό τη παραγωγή καλλυντικών ουσιών.

Επιστημονικά πειράματα που έχουν ως αντικείμενο την θανάτωση εμβρύων στη μήτρα της μητέρας ή έξω από αυτή (για λόγους ευγονικούς).

Η διατήρηση και ανάπτυξη κυημάτων και εμβρύων έξω από το σώμα της μητέρας.

Η λήψη γεννητικών κυττάρων, παρά τη θέληση ή εν άγνοια του δότη\δότριας.

Η χρησιμοποίηση οργάνων εμβρύων για μεταμοσχεύσεις η θεραπευτικές μεθόδους, παρά μόνο σε πολύ εξειδικευμένες και ειδικά αιτιολογημένες περιπτώσεις.

Οι επεμβάσεις στα χρωματοσώματα ή γεννητικά κύτταρα ή μείξη σπερμάτων.


ΑΡΘΡΟ 7 - Έρευνα σε μεθόδους αντισύλληψης - διακοπής της κύησης - ευγονικής

Δεν επιτρέπεται η έρευνα σε μεθόδους στείρωσης.

Επιτρέπεται η προσεκτική χορήγηση ουσιών ή η χρήση μεθόδων αντισύλληψης, μόνον μετά από συναίνεση της γυναίκας ή του άνδρα και εφόσον αποδεδειγμένα δεν προκαλούν μακρόχρονη στείρωση ή τερατογενέσεις σε περίπτωση σύλληψης.

Η χρησιμοποίηση μεθόδων ή η χορήγηση ουσιών που αποβλέπουν στη διακοπή της κύησης γίνεται μόνον μετά από συναίνεση της γυναίκας και σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία.

Η ερευνητική δραστηριότητα για ευγονικούς σκοπούς θα πρέπει να επικεντρώνεται σε μεθόδους πρόληψης και αβίαστης επέμβασης της φύσης.

H έρευνα που ασχολείται με το θέμα της προγεννητικής διαγνωστικής θα πρέπει να γίνεται μετά από συγκατάθεση της μητέρας, σε εξουσιοδοτημένα εργαστήρια, τα δε αποτελέσματα αυτής είναι απολύτως εμπιστευτικά.

ΑΡΘΡΟ 8 - Έρευνα σε πτώματα

Βασική αρχή είναι η προφύλαξη της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και μετά θάνατον. Η έρευνα μπορεί να γίνεται μόνο μετά από έγγραφη προς τούτο συγκατάθεση των οικείων ή σε περιπτώσεις αζήτητων πτωμάτων, εφ’ όσον έχει παρέλθει χρονικό διάστημα τουλάχιστον 10 ημερών από το θάνατο.

ΑΡΘΡΟ 9 - Έρευνα με μεταμοσχεύσεις οργάνων

Η χρήση οργάνων για μεταμοσχευτικούς σκοπούς από ζώντες δότες ή από πτώματα δεν πρέπει να αποτελεί πράξη υλικής εκμετάλλευσης. Απαραίτητη είναι η σύμφωνη με την ισχύουσα νομοθεσία έγγραφη συγκατάθεση του δότη ή των άμεσων συγγενών του σε περίπτωση πτωματικής μεταμόσχευσης.

Η αφαίρεση των οργάνων ή ιστών σε πτωματική μεταμόσχευση πραγματοποιείται μετά από την πιστοποίηση από ιατρό του εγκεφαλικού θανάτου ακόμη και όταν οι λειτουργίες βασικών οργάνων διατηρούνται στη ζωή με τεχνητά μέσα. Η αφαίρεση του πτωματικού υλικού πραγματοποιείται με τις καθιερωμένες τεχνικές σε κατάλληλες συνθήκες και με αποφυγή παραμορφώσεων στα εξωτερικά χαρακτηριστικά του σώματος του νεκρού. Θα πρέπει επίσης να τηρούνται οι ισχύοντες ηθικοί και θρησκευτικοί κανόνες κάθε κοινωνίας.

ΑΡΘΡΟ 10 - Έρευνα με φάρμακα - ναρκωτικά

Σε περιπτώσεις χορήγησης φαρμάκων ή διαφόρων ουσιών για ερευνητικούς σκοπούς, κρίνεται υποχρεωτική η ύπαρξη προδιαγραφών ασφάλειας για τον άνθρωπο (π.χ. έγκριση από τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων ή από αναγνωρισμένα εργαστήρια Φαρμακολογίας-Τοξικολογίας). Η δοσολογία δεν θα πρέπει να ξεπερνά τη μέγιστη επιτρεπόμενη δόση, ενώ απαγορεύεται η πρόκληση εθισμού ή εξάρτησης.

Απαγορεύεται κάθε έρευνα σχετική με τη χρήση ουσιών ή ομάδων ουσιών (Doping) με σκοπό την αύξηση της απόδοσης πάνω και πέρα από τις φυσιολογικές, σωματικές ή πνευματικές ικανότητες κάθε ατόμου, όπως π.χ σε αθλητές. Η χορήγηση οποιασδήποτε ουσίας σε έναν αθλητή για ερευνητικούς σκοπούς θα πρέπει να δηλώνεται εγγράφως στην υγειονομική υπηρεσία που είναι υπεύθυνη για την περίθαλψη του αθλητή.


ΑΡΘΡΟ 11 - Έρευνα σε κρατούμενους

Η έρευνα θα πρέπει να επιτρέπεται μόνον μετά από σχετική συγκατάθεση γραπτή ή προφορική του κρατουμένου, που έγινε μετά από πλήρη ενημέρωσή του και χωρίς την άσκηση οποιασδήποτε μορφής πίεσης.

Κατά τη διεξαγωγή της έρευνας ο ερευνητής διασφαλίζει τη φυσική και πνευματική υγεία των κρατουμένων και η συμπεριφορά του θα πρέπει να είναι παρόμοια με αυτή που απολαμβάνουν άτομα που δεν είναι κρατούμενοι.

Τα μέλη της επιστημονικής ομάδας δεν πρέπει να συμμετέχουν σε πράξεις απάνθρωπες ή εξευτελιστικές για τον κρατούμενο. Δεν επιτρέπονται πειράματα που αποβλέπουν στην αναζήτηση ή ανάπτυξη μεθόδων ανάκρισης που μπορούν να προκαλέσουν κινδύνους για τη σωματική και ψυχική του υγεία

  ΑΡΘΡΟ 12 - Έρευνα στις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες (και ειδικά στην ψυχιατρική και την ψυχολογία)

Οι ερευνητές δείχνουν σεβασμό για την αξιοπρέπεια, τα ατομικά και γενικά όλα τα συνταγματικά δικαιώματα των ανθρώπων. Ιδιαίτερα οφείλουν να δείχνουν πλήρη εχεμύθεια για τα προσωπικά στοιχεία των υποκειμένων της έρευνας, που περιήλθαν σε γνώση τους κατά τη διάρκεια της έρευνας ή λόγω αυτής. Σέβονται τις πολιτιστικές και ατομικές διαφορές και τις διαφορές ρόλων, συμπεριλαμβανομένων και όσων οφείλονται στην ηλικία, το φύλο, τη φυλή, τη μειονότητα, την εθνική προέλευση, τη θρησκεία, τις σεξουαλικές προτιμήσεις, την αναπηρία, τη γλώσσα, και το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο.

Είναι ευαίσθητοι στις πραγματικές ή υποτιθέμενες διαφορές εξουσίας μεταξύ αυτών και των υποκειμένων τους.

Οι ερευνητές αναγνωρίζουν ότι τα προσωπικά τους προβλήματα και οι συγκρούσεις μπορεί να παρεμποδίσουν την αποτελεσματικότητά τους. Επομένως, αποφεύγουν να αναλάβουν κάποια δραστηριότητα όταν ξέρουν ή θα έπρεπε να ξέρουν, ότι τα προσωπικά τους προβλήματα είναι πιθανό να προκαλέσουν βλάβη σε οποιονδήποτε συμμετέχει στην έρευνα.

Δεν συμμετέχουν σε δραστηριότητες στις οποίες είναι πιθανό ότι κάποιοι θα κάνουν κακή χρήση των ικανοτήτων ή των δεδομένων τους, εκτός αν είναι διαθέσιμοι κάποιοι διορθωτικοί μηχανισμοί.

Δεν εκμεταλλεύονται πρόσωπα στα οποία ασκούν συμβουλευτική, αξιολογική ή άλλη εξουσία, όπως λ.χ. συμμετέχοντες σε έρευνες, και ασθενείς ή πελάτες (αποφυγή δημιουργίας πελατειακών σχέσεων).

Αποφεύγουν την πρόκληση τοξικομανίας ή εθισμού σε ναρκωτικές ουσίες.

Δημιουργούν, διατηρούν, διανέμουν, φυλάσσουν, συντηρούν και διαθέτουν αρχεία και δεδομένα που σχετίζονται με την έρευνά τους, σύμφωνα με το νόμο και με τον παρόντα Κώδικα Δεοντολογίας.

Η έρευνα στον αθλητισμό θα πρέπει να διέπεται από τα Ολυμπιακά ιδεώδη. Δεν επιτρέπεται η χρήση μεθόδων που αντιβαίνουν τους ισχύοντες κανονισμούς για την αύξηση της αθλητικής απόδοσης.

ΑΡΘΡΟ 13 - Έρευνα με μικροοργανισμούς

Η αιτιολογική σχέση ορισμένων μικροοργανισμών με σοβαρές ασθένειες του ανθρώπου είναι δεδομένη, γι’ αυτό ο απασχολούμενος με μικροοργανισμούς θα πρέπει να ακολουθεί ορισμένους κανόνες και να λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα για τη δική του, αλλά και την προστασία των άλλων. Οι πληροφορίες που ακολουθούν περιλαμβάνονται στις προτάσεις ειδικών μιας επιτροπής που ορίστηκε από την κυβέρνηση της Μ. Βρετανίας και έχουν προσαρμοσθεί ανάλογα για τον Ελληνικό χώρο. Οι διάφοροι μικροοργανισμοί κατατάσσονται σε ομάδες ανάλογα με τους κινδύνους που παρουσιάζουν στους εργαζόμενους στο εργαστήριο και στο ευρύτερο κοινό και ανάλογα με το αν υπάρχει γνωστός τρόπος πρόληψης ή θεραπείας. Με βάση τα κριτήρια αυτά οι διάφοροι παθογόνοι μικροοργανισμοί τοποθετούνται στις εξής 4 ομάδες:

Ομάδα 1: Οργανισμοί που είναι πολύ πιθανό να προκαλούν ασθένεια στον άνθρωπο.

Ομάδα 2: Οργανισμοί που αποτελούν κίνδυνο για τους εργαζόμενους στο εργαστήριο, η μετάδοσή τους όμως στο ευρύτερο κοινό δεν είναι πιθανή. Υπάρχουν γνωστές μέθοδοι για την πρόληψη ή τη θεραπεία των ασθενειών που προκαλούνται από τους μικροοργανισμούς αυτής της ομάδας.

Ομάδα 3: Οργανισμοί που αποτελούν κίνδυνο όχι μόνο για τους εργαζόμενους στο εργαστήριο αλλά και για το σύνολο της κοινωνίας. Η πρόληψη ή η θεραπεία είναι δυνατή.

Ομάδα 4: Οργανισμοί που προκαλούν σοβαρότατες ασθένειες, αποτελούν κίνδυνο για ολόκληρη την κοινωνία και συνήθως δεν υπάρχει αποτελεσματική πρόληψη ή θεραπεία.

Ο πίνακας που παρατίθεται στο τέλος του κειμένου δείχνει σε ποια ομάδα κινδύνου κατατάσσονται οι διάφοροι μικροοργανισμοί που είναι παθογόνοι για τον άνθρωπο.

Τα εργαστήρια στα οποία χρησιμοποιούνται παθογόνοι για τον άνθρωπο μικροοργανισμοί πρέπει να πληρούν ορισμένες προδιαγραφές για την προστασία των εργαζομένων σ’ αυτά καθώς και του ευρύτερου κοινού. Για κάθε ομάδα «επικινδυνότητας» εργαζομένων σ’ αυτά και του ευρύτερου κοινού. Για κάθε ομάδα «επικινδυνότητας» μικροοργανισμών χρειάζεται και εργαστήριο με διαφορετικό βαθμό ασφάλειας.

Ακολουθούν οι λεπτομέρειες για το καθένα από τα 4 είδη εργαστηρίων:

1. Εργαστήρια με ασφάλεια επιπέδου 1

Το εργαστήριο αυτό είναι κατάλληλο για εργασία με οργανισμούς της ομάδας 1 και πρέπει να πληρεί τις εξής προϋποθέσεις:

Το εργαστήριο πρέπει να είναι προσιτό για καθάρισμα και οι επιφάνειες του πάγκου αδιαπέραστες στο νερό και ανθεκτικές στα οξέα, βάσεις και απολυμαντικά υγρά.

Αν υπάρχει εξαερισμός με μηχανικά μέσα θα πρέπει να υπάρχει ροή αέρα προς το εργαστήριο με αντίστοιχη εξαγωγή αέρα από το εργαστήριο στην ατμόσφαιρα.

Στη διάρκεια κάθε εργασίας η πόρτα του εργαστηρίου πρέπει να είναι κλειστή.

Φαγητό, ποτό, κάπνισμα, αποθήκευση τροφίμων και χρήση καλλυντικών είναι δραστηριότητες που δεν πρέπει να γίνονται στο εργαστήριο.

Χρήση σιφωνίων με το στόμα δεν επιτρέπεται.

Η εργασία πρέπει να γίνεται μόνο με γάντια.

Σχολαστικό πλύσιμο χεριών απαραίτητα μετά από δουλειά με παθογόνους οργανισμούς και πάντα πριν την αναχώρηση από το εργαστήριο.

Πρέπει να έχει νιπτήρα/ες και απολυμαντικό για πλύσιμο των χεριών.

Εργαστηριακές μπλούζες είναι απαραίτητες και πρέπει να μένουν στο εργαστήριο στο τέλος κάθε μέρας.

Όλες οι διαδικασίες πρέπει να γίνονται έτσι ώστε να μη δημιουργούνται «aerosols».

Πρέπει να υπάρχουν απολυμαντικά για απολύμανση σε περίπτωση διαρροής μολυσμένων υγρών.

Οι πάγκοι πρέπει να καθαρίζονται μετά από κάθε χρήση.

Πρόνοια για σωστό πλύσιμο και αποστείρωση μικροσυσκευών και γυαλικών.

Τυχόν ατυχήματα πρέπει να δηλώνονται άμεσα στον διευθυντή ασφαλείας του εργαστηρίου.

2. Εργαστήρια με ασφάλεια επιπέδου 2

Το εργαστήριο αυτό είναι κατάλληλο για εργασία με οργανισμούς της ομάδας 2 και πρέπει να πληρεί, εκτός από τις προϋποθέσεις 1 έως 6 του εργαστηρίου με επίπεδο ασφάλειας 1 και τις εξής:

Η είσοδος στο εργαστήριο πρέπει να περιορίζεται μόνο στους εργαζόμενους σ’ αυτό και σε όσους έχουν ειδική άδεια.

Θα πρέπει να υπάρχει αρκετός χώρος για κάθε εργαζόμενο (24m3).

Το εργαστήριο πρέπει να έχει νιπτήρα κοντά στην έξοδο. Οι βρύσες πρέπει να λειτουργούν χωρίς άγγιγμα με τα χέρια.

Η εργασία πρέπει να γίνεται μόνο με γάντια και τα χέρια πρέπει να πλένονται σχολαστικά πριν την αποχώρηση από το εργαστήριο.

Θα πρέπει να υπάρχει κοντά στο εργαστήριο (στο ίδιο κτίριο) αυτόκαυστο για αποστείρωση.

Οι εργαστηριακές μπλούζες με άνοιγμα στα πλάγια ή πίσω θα μένουν στο εργαστήριο. Να μη χρησιμοποιούνται οι ίδιες κρεμάστρες για άλλα ρούχα.

Με τις εργασίες που γίνονται στον πάγκο δεν πρέπει να δημιουργούνται aerosols. Ισχυρό κούνημα, ανάμειξη ή εκχύλιση με υπέρηχους, πρέπει να γίνονται σε μικροβιολογική εστία (τύπου1) που θα αποβάλλει τον αέρα στη ατμόσφαιρα ή στο σύστημα εξαερισμού του εργαστηρίου.

Θα πρέπει να υπάρχουν αποτελεσματικά απολυμαντικά για απολύμανση ρουτίνας και μετά από κάθε διαρροή μολυσμένου υγρού.

Οι επιφάνειες των εργαστηριακών πάγκων πρέπει να απολυμαίνονται μετά από κάθε χρήση.

Μικροσυσκευές και γυαλικά που χρειάζονται αποστείρωση πρέπει να φυλάσσονται με ασφαλή τρόπο και να μεταφέρονται στο αυτόκαυστο με προσοχή.

Όλα τα σκουπίδια γίνονται ασφαλή πριν τη απόρριψή τους.

Τυχόν ατυχήματα πρέπει να δηλώνονται άμεσα στον διευθυντή ασφαλείας του εργαστηρίου.

3. Εργαστήρια με ασφάλεια επιπέδου 3

Το εργαστήριο αυτό είναι κατάλληλο για εργασία με οργανισμούς της ομάδας 3 και γι’ αυτό πρέπει το προσωπικό του εργαστηρίου να έχει εκπαιδευτεί κατάλληλα για χειρισμούς παθογόνων μικροοργανισμών που μπορούν να προκαλέσουν ακόμη και το θάνατο. Απαιτείται συνεχής παρακολούθηση για την τήρηση των κανόνων λειτουργίας του εργαστηρίου.
Το εργαστήριο πρέπει να πληρεί τις εξής προϋποθέσεις:

Να είναι προσιτό για καθάρισμα και οι επιφάνειες των πάγκων και του πατώματος αδιαπέραστες στο νερό και ανθεκτικές στα οξέα, βάσεις και απολυμαντικά υγρά.

Το εργαστήριο πρέπει να μπορεί να απομονωθεί και από άποψη αερισμού για να είναι δυνατή η γενική απολύμανση.

Πρέπει να αντιστοιχούν τουλάχιστο 24m3 για κάθε εργαζόμενο.

Το εργαστήριο δεν επιτρέπεται να βρίσκεται σε χώρο με γενική κυκλοφορία. Η είσοδος να επιτρέπεται μόνο ύστερα από ειδική άδεια και η πόρτα πρέπει να είναι κλειδωμένη στη διάρκεια κάθε εργασίας.

Η πόρτα πρέπει να έχει ένα διακριτικό σήμα βιο-κινδύνου και να έχει ενσωματωμένο γυαλί έτσι ώστε να μπορεί κανείς να δει στο εσωτερικό.

Να υπάρχει συνεχής ροή αέρα προς το εργαστήριο η οποία να είναι αποτέλεσμα της εξαγωγής αέρα μέσω ειδικών φίλτρων (HEPA). Αν υπάρχει ιδιαίτερος μηχανισμός για εισαγωγή αέρα στο εργαστήριο θα πρέπει να υπάρχει αυτόματος διακόπτης του συστήματος έτσι ώστε σε περίπτωση βλάβης του συστήματος εξαγωγής αέρα να μη δημιουργείται θετική πίεση αέρα μέσα στο εργαστήριο.

Πρέπει να υπάρχει νιπτήρας/ες κοντά στην έξοδο. Οι βρύσες να λειτουργούν χωρίς άγγιγμα με τα χέρια.

Το αυτόκαυστο πρέπει να βρίσκεται κατά προτίμηση μέσα στο εργαστήριο ή στον ευρύτερο εργαστηριακό χώρο.

Οι μπλούζες με άνοιγμα στα πλάγια ή πίσω πριν το πλύσιμο πρέπει να αποστειρώνονται και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται εκτός του εργαστηρίου.

Η εργασία με μολυσμένο υλικό πρέπει να γίνεται μόνο με γάντια και τα χέρια πρέπει να πλένονται πριν την αποχώρηση από το εργαστήριο.

Φαγητό, ποτό, κάπνισμα, αποθήκευση τροφίμων, χρήση καλλυντικών και χρήση σιφωνίου με το στόμα απαγορεύονται.

Όλες οι εργασίες με μολυσμένο υλικό πρέπει να γίνονται σε κατάλληλες μικροβιολογικές εστίες τύπου 1 στις οποίες ο αέρας αποβάλλεται μέσω φίλτρου HEPA στην ατμόσφαιρα ή στο σύστημα αερισμού του εργαστηρίου. Η ανακύκλωση του αέρα επιτρέπεται μόνο ύστερα από πέρασμα του από 2 εν σειρά φίλτρα HEPA.

Το εργαστήριο θα πρέπει να είναι εξοπλισμένο με τα δικά του όργανα έτσι ώστε το μολυσμένο υλικό να μη βγαίνει καθόλου έξω.

Θα πρέπει να υπάρχουν αποτελεσματικά απολυμαντικά για απολυμάνσεις ρουτίνας και για την αντιμετώπιση κάθε μικροπροβλήματος.

Κάθε μεταφορά μολυσμένου υλικού εκτός του εργαστηρίου θα πρέπει να γίνεται με τη χρήση καλά κλεισμένων δοχείων.

Όλα τα άχρηστα του εργαστηρίου αποστειρώνονται και/ή αποτεφρώνονται.

Τα ατυχήματα με μολυσμένο υλικό πρέπει να δηλώνονται άμεσα στο διευθυντή του εργαστηρίου.

4. Εργαστήριο με ασφάλεια επιπέδου 4

Το εργαστήριο αυτό είναι κατάλληλο για εργασία με οργανισμούς της ομάδας 4. Οι εργαζόμενοι πρέπει να είναι τουλάχιστον 18 ετών και να έχουν προηγούμενα κατάλληλα εκπαιδευθεί. Θα πρέπει να ορισθεί «υπεύθυνος ασφάλειας» του εργαστηρίου ο οποίος παρακολουθεί και ελέγχει ότι οι πιο κάτω κανόνες ακολουθούνται πιστά:

Το εργαστήριο πρέπει να είναι προσιτό για καθάρισμα και όλες οι επιφάνειες (πάγκοι, τοίχοι, πάτωμα, οροφή) πρέπει να είναι αδιαπέραστες στο νερό και ανθεκτικές σε οξέα, βάσεις και απολυμαντικά.

Το εργαστήριο πρέπει να μπορεί να απομονωθεί και από άποψη αερισμού για να είναι δυνατή η γενική απολύμανση.

Πρέπει ν’ αντιστοιχούν 24m3 τουλάχιστον για κάθε εργαζόμενο.

Η εργαστηριακή μονάδα πρέπει να είναι ξεχωριστό κτίριο ή να αποτελεί ένα ανεξάρτητο μέρος του εργαστηρίου. Η είσοδος επιτρέπεται μόνο στο προσωπικό της εργαστηριακής μονάδας που είναι εφοδιασμένο με ειδικό κλειδί.

Η είσοδος γίνεται μόνο μέσω ερμητικά κλειστού προθαλάμου όπου γίνεται η αλλαγή ρουχισμού και υπάρχει η δυνατότητα ντους.

Ο εξαερισμός του εργαστηρίου είναι ανεξάρτητος και πριν την έξοδό του ο αέρας περνά από μια σειρά φίλτρων HEPA. Η είσοδος του αέρα στο εργαστήριο γίνεται μέσω ενός φίλτρου HEPA. Θα πρέπει να υπάρχει μόνιμος εξαερισμός, με αρνητική πίεση 7mm νερού στον προθάλαμο. Θα πρέπει να υπάρχει αυτόματο σύστημα συναγερμού σε περίπτωση βλάβης του συστήματος αερισμού και θα πρέπει να υπάρχουν μανόμετρα μέσα και έξω από το εργαστήριο που θα δείχνουν την πίεση αέρα του εργαστηρίου.

Θα πρέπει να υπάρχει αυτόματος διακόπτης του συστήματος εισαγωγής αέρα στο εργαστήριο σε περίπτωση βλάβης του συστήματος εξαγωγής έτσι ώστε να μη δημιουργείται θετική πίεση αέρα μέσα στο εργαστήριο.

Θα πρέπει να υπάρχει ένας πρόσθετος προθάλαμος που να μπορεί να απολυμανθεί εύκολα για τη διέλευση και απολύμανση των συσκευών οι οποίες δεν μπορούν να αποστειρωθούν στο αυτόκαυστο.

Σ’ όλη τη διάρκεια της εργασίας θα πρέπει να υπάρχει στο εργαστήριο και δεύτερο εκπαιδευμένο άτομο το οποίο θα βοηθήσει σε περίπτωση ανάγκης. Θα πρέπει να υπάρχει κάποιο παράθυρο από το οποίο να είναι δυνατή η εξωτερική οπτική επαφή/πρόσβαση των εργαζομένων στο εργαστήριο.

Φαγητό, ποτό, κάπνισμα, αποθήκευση τροφίμων, χρήση καλλυντικών και χρήση σιφωνίου με το στόμα απαγορεύονται.

Θα πρέπει να γίνεται ολοκληρωτική αλλαγή ρουχισμού κατά την έξοδο από το εργαστήριο. Ο χρησιμοποιημένος ρουχισμός αποστειρώνεται και πριν την αναχώρηση πρέπει να κάνουν όλοι ντους.

Θα πρέπει να βρίσκονται προστατευτικές μάσκες στην καθαρή πλευρά του εργαστηρίου σε περίπτωση ανάγκης και σε θέσεις άμεσης πρόσβασης.

Όλα τα υγρά απόβλητα, ακόμη και του ντους πριν την έξοδό τους πρέπει να γίνονται ασφαλή.

Θα πρέπει να υπάρχει μέσα στο εργαστήριο σύστημα τηλεπικοινωνίας με τον εξωτερικό χώρο.

Όλες οι εργασίες με μολυσμένο υλικό πρέπει να γίνονται σε ειδικές εστίες τύπου III.

Πρέπει να υπάρχουν αποτελεσματικά απολυμαντικά για άμεση χρήση.

Όλα τα παθογόνα της ομάδας 4 πρέπει να φυλάσσονται αποκλειστικά και μόνο μέσα στο εργαστήριο.

Όλα τα υλικά πρέπει να είναι ασφαλή πριν μεταφερθούν από το εργαστήριο. Θα πρέπει να υπάρχει ένα δοχείο γεμάτο με αποτελεσματικό απολυμαντικό για τα υλικά που δεν αποστειρώνονται με αυτόκαυστο.

Θα πρέπει να υπάρχει πρόγραμμα για τον έλεγχο εντόμων και ποντικιών.

Τα ατυχήματα με μολυσμένο υλικό ή η έκθεση με μολυσμένο χώρο θα πρέπει να δηλώνονται άμεσα και χωρίς καμία καθυστέρηση στον υπεύθυνο ασφαλείας του εργαστηρίου.

Ενδεικτικός πίνακας μικροοργανισμών, που χρήζουν ειδικής εργαστηριακής προφύλαξης

Μύκητες

Aspergillus fumigatus
2&P
Blastomyces dermatitidis
3

Candida albicans
2
Coccidiodes immitis
3

Cryptococcus neoformans
2
(Filobasidiella neoformans)
2S

Epidermophyton floccosum
2
Histoplasma spp
3

Microsporum spp
2
Paracoccidiodes brasiliensis
3

Sproroihrix schenckii
2
Trichophyton spp
2

Ιδιαιτερότητες
S=Απαραίτητη η χρήση απαγωγού

Πρωτόζωα

Acanthamoebs ssp (κυρίως Α.culbertsoni)
2S
Ancytostome duodensis
2G

Angiostrongytus spp
2
Ascaris lumbricoides
2

Babesia microti
2
Babesia divergens
2

Balantidium coll
2
Brugia spp
2

Capilaria spp
2
Clonorchis sinensis
2

Dipetalonema perstans
2
Dipetalonema streptocerca
2

Diphyllobothrium fatum
2
Dracunculus medinensis
2

Echinococcus spp
3&P
Entamoeba histolytica
2

Fascilola hepatica
2
Fascila gigantes
2

Fasciolopsis busid
2
Giardia fambils
2

Hymenolepis nana (human origin)
2
Hymenolepis diminuta
2

Leishmania (mammallan) spp
3&P
Los los
2

Mansonells ozzardi
2
Necator americanus
2G

Naegleria spp (especially fowleri)
3
Onchocercs volvulus
2

Opisthorchis spp
2
Paragonimus westermanni
2

Plasmodium (human & simmian)
2
Pneumocystis carinil
2

Schistosoma haematobium
2G
Schristosoma mansoni
2G

Schristosoma japonicum
2G
Schristosoma intercalatum
2G

Strongyfoides spp
2
Taenia saginata
2

Taenia solium
2
Toxocara canis
2

Toxoplasma gondil
3&P
Trichinella spp
2

Trichomonas vaginalls
2
Trichostrongytus spp
2

Trichuris truchiura
2
Trypanosoma brucei sub-spp
2

Trypanosoma cruzi
3
Wuchereria bancrofil
2

Ιδιαιτερότητες
G=Xρήση γαντιών, S=Χρήση απαγωγού, s=Xρήση απαγωγού όχι απαραίτητη
P=Δεν απατείται αεροστεγής απομόνωση του εργαστηρίου ούτε συνεχής ροή αέρα προς τα μέσα.

Ιοί

Arenaviridas

Bunyavirides

Lymphocytic chroriomenigitis virus

Croup C

(LCM)

Oropouche virus
3

Neurotropic strains
3
Phieboviruses

Junin, Lassa, Machupo and Mopeia

Rift Valley fever virus
3V

viruses
4

Nairoviruses

Congo, Crimean haemorrhagic fever

Viruses, Hazara
4

Unassigned Bunyavireses Hantaan

Korean haemorrhagic Fever, epidemic

nephronephrosis viruses 3, «Floviridae»

Cardiobacterium hominis
2
Chlamydia psitaci (avian strains only)
3

Chlamydia (other strains)
2
Ciostridium botulinum
2(v)

Clostridium tetari
2V
Clostridium other spp
2

Corynebacterium haemolyticum
2
Corynebacterium ulcerans
2

Coxiella burnetii
3
Edwardsiella tarda
2

Eikenella corrodens
2
Enterobacter aerogenes
2

Erysuipeiothrix thusiopathiae (‘insidiosa’)
2
Escherichis coli
2

Francisella tularensis (Type A)
3(v)
Francisells tutarensis (Type B)
2

Haemophilus spp
2
‘Kingells kinkae’
2

Klesbiella spp
2
Legionellaceae
2

Lepiospira interrogans (‘icterohae- morrhagiae) all serovans
2G

Listeria monocyfogenes
2

Moraxella spp
2
Mycobacterium africanum
3V

Mycobacterium avium
2
Mycobacterium bovis (πλην BCG strain)
3V

Mycobacterium bovis (BCG strain)
2
Mycobacterium cheloni

Mycobacterium fortuitum
2
Mycobacterium intracellulare
3

Mycobacterium kansasil
3
Mycobacterium leprae
3

Mycobacterium maimoense
3
Mycobacterium marinum
2

Mycobacterium scrofulaceum
2
Mycobacterium simiae
3

Mycobacterium szuigai
3
Mycobacterium tubercufosis
3V

Mycobacterium uicerans
2
Mycobacterium xenopi
3

Mycoplasma pneumonise
2
Neisseria spp
2

Nocardia asteroides
2
Nocardia brasillensis
2

‘Noguchia granufosis’
2
‘Noguchis granufosis’
2

‘Noguchia granulosis’
2
Plesiomonas shigelloides
2

Proleus spp
2
Providencis spp
2

Pseudomonas mallei
3
Pseudomonas pseudomallei
3

Pseudomonas other spp
3
Rickettsia akari
3

Rickettsia canada
3
Rickettsia conorii
3

‘Rickettsia montana’
3
Rickettsia prowazeki
3

Rickettsia rickettsii
3
Rickettsia sennetsu
3

Rickettsia tsutsugamushi
3
Rochalinaea quintana
3

Vole rickettsia
3
‘Salmonella paratyphi A’
3

Salmonella typhi
3v
Salmonella (other spp)
2

Serratia liquefaciens
2
Serratia marcescens
2

Shigella dysenterrae (Type 1)
3
Shigella dysenterrae (Type 1)
3

Shigella (other spp)
2
Staphylococcus aureus
2

Streptobacillus monitiformis
2
Streptococcus spp (Lancefield Groups A, B, C, D, G)
2

Streprococcus other spp (πλην των μη παθογόνων)
2
Treponema pallidum
2G

Treponema pertenus
2G
Vibrio choiarae (include El Tor)
2

Vibrio parahaemolyticus
2
Yersinis enterocollitica
2

Yersinis pseudotubercufosis subsp.pestis (Y pestis)
3v
Yersinia pseudotubercufosis subsp. Pseudotubercufosis
2

Ιδιαιτερότητες
G=Χρήση γαντιών, V=Εμβολιασμός απαραίτητος, v=Συνιστάται ο εμβολιασμός
(v)=Εμβόλιο υπάρχει, χρήση με φειδώ

Hepatitis B virus Herpesvirides

(virus of serum hepatitis)
3(v)
B virus of monkey (Herpesvirus simiae)
3

Herpes siplex virus (Herpes febrilis, herpes genitalis, Herpesvirus hominis)
2gE

Orthomyxovirides Paramyxovirides

Influenza virus recent isolates
2S

Newcastle disease virus
2Ε

Measles virus
2

Mumps virus
2V

Picornavirides Poxvirides

Poliovirus 1, 2, 3
2V

Variola (major & minor) virus
4V

Whitepox virus
4V

Vaccinia
2V

Monkey pox virus
3V

All other members
2G

Retrovirides

Rhabdovirides

Human T-Cell Leukaemia viruses

Rabies virus
3V

Vesicular stomatitis
2s

Togavirides Unclassified viruses

Rubivirus Rubella virus)
2v
Hepatitis (non A-non-B) viruses
2

Alphaviruses

Eastern equine encephalomyelitis virus
3

Venezuelan equine encephalomyelitis virus
3(v)

Western equine encphalomyelitis virus

Flaviruses

Yellow fever virus
3V

Japanese B encephalitis, Murray Valley encephalitis (Australia encephalitis), Rocio, St Louis encephalitis viruses
3

Tick-borne viruses

Kyasanur Forest disease, Ornsk, Haemorrhagic fever disease viruses, Absettarov, Hanzalova, Hypr, Russian spring-summer encephalitis viruses
4V

Kuminge
3

Powassan virus
3

Louping ill virus
2(v)

Tick-borne encephalitis
2(v)

Unconventional agents

Kuru and Creutzfeldt-Jakob agents
2SG

Ιδιαιτερότητες
E = Απαραίτητη η προστασία ματιών, G = Χρήση γαντιών απαραίτητη
g = Συνιστάται η χρήση γαντιών, v = Συνιστάται ο εμβολιασμός
(v) = Υπάρχει εμβόλιο, χρήση με φειδώ, S = Απαραίτητος ο απαγωγός
g = Συνιστάται η χρήση απαγωγού, V = Εμβολιασμός απαραίτητος

Βακτήρια

Acinetobacter calcoaceticus
2
Actinetobacter Iwoffi
2

«Actinobacillus actinoides»
2
Actinobacillus actinomycetemcomitans
2

Actinobacillus lingnleresil
2
Actinobacilus suis
2

Actinobacillus suis
2
Actinomadurs spp
2

Actinomymyces bovis
2
Actinomyces israelli
2

Aeromonas hydrophile
2
Arizona spp
2

Bacilus anthracis
3(v)
Bacillus cereus
2

Bacterionemie inatruchortii
2
Bartonella baciliformis
2

Bordetella parapertussis
2
Bordetella pertussia
2

Brucella spp
3
Campylobacter spo
2



Επιστροφή στην προηγούμενη σελίδα

webadmin sto rc.uoi.gr